Το Καστελλόριζο έχει τεράστια στρατηγική σημασία για την Ελλάδα, εφόσον η θέση του
διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη διεκδίκηση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Σημαντική είναι η σχέση του με την ελλαδική υφαλοκρηπίδα και τον καθορισμό της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) της Ελλάδας, σύμφωνα πάντα με το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας (1982). Επιπλέον, το Καστελλόριζο, ως το ανατολικότερο άκρο του ελλαδικού κράτους και συνεπώς, το πιο κοντινό σημείο της Μητροπολιτικής Ελλάδας από την Κύπρο, αποκτά μεγάλη γεωπολιτική αξία για τη μεγαλόνησο, όπως επίσης και για την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Ο λόγος έγκειται στο ότι παρέχει το δικαίωμα στην Ελλάδα, σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας, να ανακηρύξει ΑΟΖ που θα συνάπτεται με την ΑΟΖ της Κύπρου, ενώνοντας τις θάλασσες των δύο ελληνικών κρατών.
Το Διεθνές Δίκαιο προνοεί το δικαίωμα της Ελλάδας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια, όμως μέχρι και σήμερα αυτό δεν έχει ασκηθεί, λόγω των τουρκικών αντιδράσεων, εντάσεων και απειλών. Η Τουρκία έθεσε casus belli (αφορμή πολέμου) στην Ελλάδα, λόγω του ότι, σε μια τέτοια περίπτωση, θα αποκλειστεί η πρόσβαση της ίδιας στη θάλασσα, όπως υποστηρίζει. Η Ελληνική Δημοκρατία, ωστόσο, το 2020, μετά από 15 χρόνια διαπραγματεύσεων, κατέληξε σε συμφωνία με την Αίγυπτο για μερική οριοθέτηση ΑΟΖ. Αυτή η συμφωνία επήλθε σε απάντηση προς τις τουρκικές προκλήσεις και κυρίως μετά τη σύναψη του τουρκολιβυκού μνημονίου οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών του 2019, που εφηύρε θαλάσσια σύνορα ανάμεσα στην Τουρκία και τη Λιβύη. Οι δύο Υπουργοί Εξωτερικών Ελλάδας και Αιγύπτου, Νίκος Δένδιας και Σάμεχ Σούκρι αντίστοιχα, υπέγραψαν την εν λόγω συμφωνία, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται το Καστελλόριζο, ενώ ταυτόχρονα δεν επιδιώχθηκε από την Ελλάδα ούτε η πλήρης αξιοποίηση της Ρόδου και της Κρήτης.
Πριν από μερικούς μήνες, στις 22 Νοεμβρίου 2022, Ελλάδα και Αίγυπτος προχώρησαν σε νέα συμφωνία. Οι δύο πλευρές υπέγραψαν μνημόνιο συνεργασίας για την οριοθέτηση ζωνών δικαιοδοσίας των δύο χωρών και τη μεταξύ τους συνεργασία σε περιοχές έρευνας και
διάσωσης. Η συμφωνία υπεγράφη από τους δύο Υπουργούς Άμυνας, Νίκο Παναγιωτόπουλο και Μοχάμεντ Ζάκι, και με αυτήν οι δύο χώρες ανέλαβαν την ευθύνη για την ανάθεση καθηκόντων σε παραπλέοντα πλοία, μέχρι κάποιο στρατιωτικό πλοίο εκ των δύο χωρών να παρευρεθεί στο σημείο. Δηλαδή, σε περίπτωση που βρεθεί τουρκικό πλοίο στην περιοχή ενός έκτακτου συμβάντος, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, θα είναι υποχρεωμένο να παραμείνει στο σημείο και να συμβάλει στην επιχείρηση έρευνας και διάσωσης, μόνο με την άδεια της Ελλάδας και της Αιγύπτου. Πριν τη σύναψη της συμφωνίας, τα τουρκικά πλοία ενημέρωναν μόνο το τουρκικό κέντρο έρευνας και διάσωσης, καθώς η Τουρκία αμφισβητεί την περιοχή ελληνικής δικαιοδοσίας. Ουσιαστικά, η εν λόγω συμφωνία ακυρώνει ξανά την υποτιθέμενη συμφωνία Λιβύης – Τουρκίας μεν, αλλά αγνοεί την ύπαρξη του ακριτικού Καστελλορίζου, επομένως «ακυρώνει» και τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα. Ταυτόχρονα, το εν λόγω νησί δίνει το δικαίωμα σε Ελλάδα, Κύπρο και Αίγυπτο να ενοποιήσουν τις ΑΟΖ τους με τρόπο που να αποκόπτεται ολοκληρωτικά η πρόσβαση της Τουρκίας στη Μεσόγειο και στο Αιγαίο, σταματώντας την αλαζονική της στάση.
Αξίζει επίσης να αναλυθεί το ζήτημα του αγωγού EastMed (East Mediterranean Gas Forum), που υπεγράφη τον Σεπτέμβριο του 2020 από την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ. Πρόκειται για έναν θαλάσσιο και χερσαίο αγωγό φυσικού αερίου, ο οποίος θα συνέδεε απευθείας σε ενεργειακό επίπεδο το Ισραήλ με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενισχύοντας τον ρόλο των εμπλεκόμενων χωρών στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου στον ενεργειακό τομέα. Επιπλέον, θα ενίσχυε τις σχέσεις της Ευρώπης με χώρες της Μέσης Ανατολής, όπως την Αίγυπτο, την Ιορδανία και την Παλαιστινιακή Αρχή. Συγκεκριμένα, τα σχέδια δείχνουν τον αγωγό να ξεκινά από τη θαλάσσια περιοχή του Ισραήλ και κατευθυνόμενος προς τη Δύση να φτάνει στην Κύπρο, έπειτα στην Κρήτη, στην Πελοπόννησο, στην Ήπειρο και να συνεχίζει προς τη Νότια και Βόρεια Ιταλία. Ο αγωγός μπορεί να υλοποιηθεί και χωρίς την ενοποίηση των ΑΟΖ Ελλάδας και Κύπρου, ενώ μπορεί να αποτελέσει διαπραγματευτικό χαρτί απέναντι στην Τουρκία για τον περιορισμό των απειλών της και απάντηση στα σχέδια δημιουργίας δικού της αγωγού. Τέλος, η Ελλάδα με την υλοποίηση αυτού του έργου, θα ενίσχυε περισσότερο την οικονομική και γεωπολιτική της θέση στον παγκόσμιο χάρτη.
Ωστόσο, οι προαναφερθείσες συμφωνίες δεν παρέχουν στην Ελλάδα όλα όσα δικαιούται. Όσο συνεχίζει να δέχεται παθητικά τις απειλές της Τουρκίας περί θερμών επεισοδίων και πολεμικών συγκρούσεων, δεν μπορεί να υπερασπιστεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Με βάση τις εμπειρίες του παρελθόντος, (Έβρος 1986, Ίμια 1996 κ.λπ.), η Ελλάδα επιμένει να υποχωρεί στις απειλές του Τούρκου ηγέτη, ακολουθώντας μια κατευναστική πολιτική. Πρέπει επιτέλους να ασκήσει πιέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία, με αφορμή τις καθημερινές παραβιάσεις στα ελληνικά νησιά και στις υπόλοιπες περιοχές στις οποίες εισβάλλει παράνομα, καθώς και τη συνεχιζόμενη καταπάτηση των δικαιωμάτων της Κύπρου, που αναγνωρίζεται διεθνώς ως ευρωπαϊκό κράτος που τελεί υπό κατοχή. Επιπλέον, οφείλει να θέσει δυναμικά στο τραπέζι των συνομιλιών, το ζήτημα της επέκτασης των χωρικών υδάτων της και της ανακήρυξης ΑΟΖ συμπεριλαμβάνοντας όλα τα νησιά του συμπλέγματος Καστελλορίζου-Μεγίστης.
Το Καστελλόριζο ήταν ανέκαθεν ελληνικό. Είναι ένα από τα ελληνικά νησιά που σώθηκαν και
δεν χάθηκαν από τον τουρκικό επεκτατισμό. Η Ελλάδα οφείλει να αξιοποιήσει το τεράστιο
πλεονέκτημα της θέσης του για να υπερασπιστεί πρώτα την εδαφική της κυριαρχία και τελικά την τιμή της. Είναι αδιανόητο να μένει ανεκμετάλλευτο, πόσο μάλλον να αφήνεται στο έλεος του Θεού, ξεχασμένο από το ελληνικό κράτος. Ποτέ όμως δεν θα ξεχαστεί από εμάς, από την Κύπρο που συμπάσχει μαζί του, όντας ακόμα ένα παραμελημένο κομμάτι του Ελληνισμού.
Γραφείο Τύπου
Π.Ε.Ο.Φ Θεσσαλονίκης
