Τα τελευταία χρόνια, είναι φανερή η έντονη προσπάθεια υποβάθμισης των ελλαδικών Ανώτερων και Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων και η προώθηση της ιδιωτικής εκπαίδευσης. Ιδιαίτερες αλλαγές πραγματοποιήθηκαν κατά την περίοδο 2019-2022, οι οποίες σταδιακά, πρόκειται να επιφέρουν επιπτώσεις στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, και κατ’ επέκταση στην ελληνική Παιδεία. Αποκορύφωμα των τελευταίων τριών χρόνων αποτελεί το Σχέδιο Νόμου του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, «Νέοι Ορίζοντες στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: Ενίσχυση της ποιότητας, της λειτουργικότητας και της σύνδεσης των ΑΕΙ με την κοινωνία και τις λοιπές διατάξεις», το οποίο ψηφίστηκε από τη Βουλή κατά πλειοψηφία στις 15 Ιουλίου 2022.
Αξίζουν να αναφερθούν οι σημαντικότερες ενέργειες που σημειώθηκαν τα τελευταία τρία χρόνια, καταλήγοντας στο Σχέδιο Νόμου του 2022. Το 2019, επί κυβέρνησης ΣΥ.ΡΙΖ.Α, ο Νόμος Γαβρόγλου κατήργησε τη διάκριση μεταξύ Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων και Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, με τη συνένωση των Τ.Ε.Ι Θεσσαλονίκης, Σερρών και Καβάλας, που οδήγησε στη συγκρότηση του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος (ΔΙ.ΠΑ.Ε). Το 2020, επί κυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας, υπερψηφίστηκε από τους βουλευτές της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας τροπολογία, που εξισώνει τα επαγγελματικά δικαιώματα των διπλωμάτων των ιδιωτικών Κολλεγίων με αυτά των Δημοσίων Πανεπιστημίων. Επίσης, το 2021, ψηφίστηκε νέα ρύθμιση, με την οποία γίνονται δεκτά τα διπλώματα Κολλεγίων για τον διορισμό εκπαιδευτικών σε δημόσια σχολεία. Το τελευταίο Σχέδιο Νόμου «Νέοι Ορίζοντες στα Α.Ε.Ι» που προαναφέρεται, κατατέθηκε στη Βουλή στην αρχική του μορφή το 2021 και υπερψηφίστηκε στην τελική του μορφή τον Ιούλιο του 2022.
Αξιοσημείωτη είναι η ενέργεια της Υπουργού Παιδείας της Ελλάδος, Νίκης Κεραμέως, η οποία στις 13 Ιουλίου, δύο μόλις μέρες πριν την υπερψήφιση του νέου Νόμου, κατέθεσε τροπολογία στην περ. (α) της παρ. 3 του άρθρου 20 του ν. 4735/2020 (Α’ 197), που αφορά την επιλογή διοικήσεων στον δημόσιο τομέα. Η σχετική τροποποίηση εφαρμόζεται με το άρθρο 394 του νέου Νόμου. Βάσει αυτής, τα απαιτούμενα προσόντα για τη συμμετοχή στη διαδικασία επιλογής των διοικήσεων των νομικών προσώπων δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου, διαφοροποιούνται ως εξής:
Το πρώτο από τα τρία απαιτούμενα προσόντα, για πρόσληψη στον δημόσιο τομέα, μετατράπηκε σε: «Πτυχίο ιδρύματος ανώτατης εκπαίδευσης (Πανεπιστημιακού́ τεχνολογικού́ τομέα) ή μεταπτυχιακός τίτλος σπουδών της ημεδαπής ή αρμοδίως αναγνωρισμένο πτυχίο ή μεταπτυχιακός τίτλος της αλλοδαπής». Αντίθετα, οι διατάξεις που ίσχυαν πριν την τροπολογία, απαιτούσαν «Πτυχίο Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος της ημεδαπής ή ισότιμο της αλλοδαπής». Δηλαδή, γίνεται δυνατή η πρόσληψη σε θέσεις διοικήσεων του δημοσίου, απόφοιτων κολλεγίων, κάτι που προηγουμένως δεν επιτρεπόταν. Για ακόμα μια φορά, τα διπλώματα των κολλεγίων αποκτούν ίδια βαρύτητα με αυτά των δημοσίων πανεπιστημίων.
Δεν είναι δυνατόν τα πτυχία των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων να εξισώνονται με διπλώματα κολλεγίων. Οι απαιτήσεις που συναντά ένας φοιτητής Σχολών των Α.Ε.Ι, αλλά και ένας μαθητής για την εισαγωγή του σε αυτές, δεν μπορούν να συγκριθούν με τα δεδομένα των κολλεγίων. Με την εφαρμογή αυτής της τροπολογίας και δεδομένης της συνεχούς υποβάθμισης της δημόσιας εκπαίδευσης, είναι πιθανόν οι υποψήφιοι φοιτητές να προτιμούν την εισαγωγή τους στα κολλέγια, με αποτέλεσμα την αναβάθμιση της ιδιωτικής εκπαίδευσης εις βάρος της δημόσιας.
Επίσης, με το νέο Νομοσχέδιο παρέχεται η δυνατότητα «ίδρυσης, συγχώνευσης, κατάργησης, μετονομασίας Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων». Λίγους μήνες πριν από την ψήφιση της τελικής μορφής, το Υπουργείο Παιδείας ζήτησε από όλα τα ακαδημαϊκά ιδρύματα να καταθέσουν προτάσεις για την «αναδιάρθρωση» του ακαδημαϊκού τους χάρτη. Έντονες αντιδράσεις επέφεραν οι προτάσεις του Προέδρου της Διοικούσας Επιτροπής του ΔΙ.ΠΑ.Ε, που αφορούσαν μεταφορά Τμημάτων σε άλλες περιοχές, συγχώνευση Τμημάτων και κατάργηση Τμημάτων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του παραρτήματος Νοσηλευτικής στο Διδυμότειχο, για το οποίο προτάθηκε από τον Πρόεδρο της Δ.Ε του ΔΙ.ΠΑ.Ε, η μεταφορά στην Αλεξανδρούπολη. Όπως προέκυψε από τις Βάσεις Εισαγωγής 2022, δεν θα εισαχθεί κανένας φοιτητής κατά το νέο ακαδημαϊκό έτος στη Σχολή του Διδυμοτείχου, εξαιτίας της αύξησης της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής που τίθεται πλέον με το Νομοσχέδιο Κεραμέως, για την εισαγωγή των φοιτητών στα Α.Ε.Ι. Επίσης, πέραν της Σχολής στο Διδυμότειχο, χιλιάδες κενές θέσεις προέκυψαν στα κεντρικά πανεπιστήμια, ως αποτέλεσμα της Ε.Β.Ε. Το γεγονός αυτό καθιστά πιο εύκολη την οποιαδήποτε προσπάθεια «αναδιάρθρωσης», η οποία προνοείται στο πλαίσιο της υποτιθέμενης «βελτίωσης» της ανώτατης εκπαίδευσης, που όμως οδηγεί εν τέλει στον υποβιβασμό της. Οι Σχολές και τα Τμήματα που λειτουργούν σε μικρότερες σε έκταση και πληθυσμό περιοχές, ιδρύθηκαν εξ αρχής τόσο για την οικονομική στήριξη των εν λόγω περιοχών, όσο και για τη στήριξη των ντόπιων που αδυνατούν να μετακινούνται ή να διαμένουν σε άλλες περιοχές.
Σημαντική είναι επίσης και η Κοινή Υπουργική Απόφαση που υπεγράφη στις 27 Ιουλίου 2022, η οποία αντιστοιχίζει Τμήματα Σχολών Μηχανικών Πανεπιστημίου με Τμήματα Πολυτεχνικής Σχολής Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων. Η Κ.Υ.Α υπεγράφη από τον Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών, κ. Κωνσταντίνο Καραμανλή και τον Υφυπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων, κ. Άγγελο Συρίγο και με βάση αυτήν, καθορίζονται τα κριτήρια και οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για την αντιστοιχία. Με την εν λόγω απόφαση, δίνεται η δυνατότητα στους απόφοιτους των Τμημάτων Σχολών Μηχανικών Πανεπιστημίου, να ασκούν τις επαγγελματικές δραστηριότητες που ασκούν οι απόφοιτοι Πολυτεχνικών Σχολών. Επί της ουσίας, εξισώνεται το πτυχίο που παρέχεται από Τμήματα Σχολών Μηχανικών, με το πτυχίο που παρέχεται από Πολυτεχνικές Σχολές.
Επιτυγχάνεται, λοιπόν, μια μεγάλη προσπάθεια για πλήρη αναμόρφωση των Α.Ε.Ι, ιδιαίτερα από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας. Ωστόσο, τα μέτρα που λαμβάνονται δεν αποσκοπούν πραγματικά στην αναβάθμιση της ανώτατης εκπαίδευσης, αλλά διαφαίνεται η προώθηση της ιδιωτικής εκπαίδευσης έναντι της δημόσιας. Το συμπέρασμα αυτό μπορεί να προκύψει τόσο από τα εμφανή σημεία περί ιδιωτικών επιχειρήσεων και ιδιωτικών κολλεγίων στα Νομοσχέδια και τις τροπολογίες των τελευταίων ετών, όσο και από τον συνεχή υποβιβασμό των πτυχίων των Α.Ε.Ι.
Η πραγματική αναβάθμιση της ανώτατης εκπαίδευσης θα επέλθει με ριζικές αλλαγές, που απαιτούν την αύξηση των κονδυλίων που παρέχονται για τον τομέα της Παιδείας. Ενδεικτικά, όσον αφορά τα ακαδημαϊκά ιδρύματα, το γνωστικό υπόβαθρο των διδασκόντων, η σύνδεση των φοιτητών με την πραγματική ζωή και την αγορά εργασίας, ο τρόπος αξιολόγησης των φοιτητών, καθώς και τα συγγράμματα που παρέχονται στους φοιτητές, αποτελούν μερικά μόνο «σημεία» που χρήζουν εξέτασης και βελτίωσης. Πέραν αυτών, κοινωνικές και πολιτιστικές/πολιτισμικές εκδηλώσεις, καθώς και εκδηλώσεις εθνικού ή θρησκευτικού περιεχομένου, στις οποίες θα συμμετέχουν και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, θα μπορούσαν να λαμβάνουν χώρα ανά τακτά χρονικά διαστήματα, για όλους τους πολίτες. Αντιθέτως, οι κυβερνώντες αντιμετωπίζουν την Παιδεία ως δευτερεύον ζήτημα της κοινωνίας.
Είναι αδιανόητο το γεγονός ότι τα Ανώτερα και Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα αντιμετωπίζονται ως επιχειρησιακά κέντρα, στα οποία ασκούν έλεγχο οι έχοντες την εξουσία. Τα δημόσια ακαδημαϊκά ιδρύματα είναι χώροι παροχής γνώσεων χωρίς κόστος και αποτελούν μέρος του κοινωνικού συνόλου. Οποιαδήποτε προσπάθεια υποβίβασης των δημοσίων σχολών ή ιδιωτικοποίησης αυτών, αποτελεί έγκλημα ενάντια στη δημοκρατία και στην κοινωνία. Κανένας δεν διαθέτει το δικαίωμα να περιθωριοποιεί τους λιγότερο οικονομικά ευνοημένους, στερώντας τους το αναφαίρετο δικαίωμα της μάθησης και της καλλιέργειας του νου. Η προσπάθεια που επιτελείται εξευτελίζει την ίδια την παιδεία, εμπορευματοποιώντας την και οδηγώντας έτσι στην ισοπέδωση της αξίας της. Ως Π.Ε.Ο.Φ Θεσσαλονίκης, τασσόμαστε υπέρ της Δημόσιας Δωρεάν Παιδείας και στεκόμαστε εμπόδιο σε κάθε ενέργεια που διαπράττεται ενάντια στην παιδεία, τον ακρογωνιαίο λίθο του πολιτισμού που φέρνει την πραγματική πρόοδο.
Γραφείο Τύπου
Π.Ε.Ο.Φ Θεσσαλονίκης
