Τους τελευταίους δύο μήνες, πρώτο θέμα στην επικαιρότητα αποτελεί το νομοσχέδιο για «Ενίσχυση του Δημόσιου Πανεπιστημίου – Πλαίσιο λειτουργίας μη κερδοσκοπικών παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων». Ακόμα και μετά την υπερψήφισή του, οι αντιδράσεις και η ένταση που δημιούργησε το ζήτημα διατηρούνται, εφόσον μεγάλο μέρος των πολιτών, ιδίως φοιτητών και ακαδημαϊκών, ζητά τη μη εφαρμογή του. Στην αντίπερα όχθη, το Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού της Ελλάδας έδωσε στο σχέδιο νόμου τον τίτλο «ελεύθερα πανεπιστήμια», σε μια προσπάθεια αποσιωποίησης του γεγονότος ότι αποδείχτηκε αντισυνταγματικό, ενώ προκαλεί ζητήματα υποβιβασμού του δημόσιου πανεπιστημίου και εμπορευματοποίησης του ύψιστου αγαθού της παιδείας. Απαιτείται η μη εφαρμογή του και η εντατική και λεπτομερής κινητοποίηση για την επίτευξη της ουσιαστικής προαγωγής της ελληνικής εκπαίδευσης και των επιστημών.
Στις 20 Δεκεμβρίου 2023, σε συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη, πραγματοποιήθηκε παρουσίαση του νομοσχεδίου με στόχο να ψηφιστεί στις αρχές της νέας χρονιάς. Η κινητοποίηση των φοιτητών ξεκίνησε από τότε με ανακοινώσεις για την πραγματοποίηση δράσεων όπως πορείες, συλλαλητήρια και καταλήψεις εφόσον θα χρειαζόταν. Το σχέδιο νόμου δεν είχε δημοσιευτεί μέχρι τις 8 Φεβρουαρίου όταν βγήκε σε δημόσια διαβούλευση. Την 6η Μαρτίου, ξεκίνησε η συζήτηση στην Ολομέλεια της Βουλής και στις 8 Μαρτίου έγινε η ψήφισή του, κατά την οποία πέρασε το νομοσχέδιο με 159 ψήφους υπέρ, 129 κατά και 11 «παρών» σε σύνολο 299 ψηφισάντων βουλευτών. Αναμένεται τώρα να κριθεί η συνταγματικότητα ή μη του σχεδίου από το Συμβούλιο της Επικράτειας – Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο.
Ανάλυση περιεχομένου:
Μέρος Δ’ Νομοσχεδίου
Το Νομοσχέδιο αποτελείται από πέντε μέρη, με το μέρος Δ’ να αφορά το θέμα των ιδιωτικών πανεπιστημίων και να φέρει τον τίτλο: «Εγκατάσταση και λειτουργία Νομικών Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (Ν.Π.Π.Ε.)».
Ειδικότερα το μέρος Δ’ αναφέρεται στην «οργάνωση και λειτουργία στην Ελλάδα παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα υπό τη μορφή Νομικών Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (Ν.Π.Π.Ε.). Τα Ν.Π.Π.Ε, μετά από αδειοδότηση, αξιολόγηση και πιστοποίηση από κρατικά όργανα των προγραμμάτων σπουδών τους και των κτιριακών, εργαστηριακών και ερευνητικών υποδομών τους, θα απονέμουν ακαδημαϊκά αναγνωρισμένους τίτλους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης». Στόχος είναι η προσέλκυση ξένων φοιτητών στη χώρα, ο επαναπατρισμός Ελλήνων, η κάλυψη της αυξημένης ζήτησης για πανεπιστημιακές σπουδές στη χώρα, η αποτροπή της αποχώρησης από την Ελλάδα νέων, ακαδημαϊκών και επιστημόνων για πανεπιστήμια του εξωτερικού και φυσικά η αύξηση των δεικτών οικονομικής ανάπτυξης. (Όλα αυτά «Σε εναρμόνιση με τις επιταγές της νομολογίας του ΣτΕ (Συμβούλιο της Επικρατείας – Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο) και υπό το σύγχρονο πρίσμα του ενωσιακού δικαίου»).
Σημειώνεται ότι ήδη λειτουργούν παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων μέσω των (κερδοσκοπικών) κολεγίων και παρέχουν πτυχία με επαγγελματικά δικαιώματα ΑΛΛΑ: (1) χωρίς ουσιαστικές εγγυήσεις ελέγχου της ποιότητας των παρεχόμενων σπουδών, ενώ (2) εκκρεμεί η ρύθμιση επαγγελματικών δικαιωμάτων για πολλά τμήματα του δημόσιου πανεπιστημίου.
Προβλήματα που προκύπτουν με την νομιμοποίηση της λειτουργίας ιδιωτικών ανώτατων σχολών:
Άρθρο 16 Συντάγματος
Αρχικά, γίνεται παραβίαση του Άρθρου 16 του συντάγματος του Ελληνικού Κράτους, που αφορά την παιδεία, την τέχνη και την επιστήμη. Το άρθρο 16 αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στις υποχρεώσεις, τους σκοπούς του κράτους σε σχέση με την τέχνη, την επιστήμη, την έρευνα και τη διδασκαλία, οι οποίες είναι ελεύθερες και η ανάπτυξη και η προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους. Επίσης, αναφέρεται στο δικαίωμα κάθε Έλληνα για δημόσια δωρεάν παιδεία στα κρατικά εκπαιδευτήρια. Σημαντικό σημείο είναι το εξής: «H ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση…» (παράγραφος 5. Το παράνομο του σχεδίου γίνεται ακόμα πιο σαφές στο εξής σημείο: «Nόμος ορίζει τις προϋποθέσεις και τους όρους χορήγησης άδειας για την ίδρυση και λειτουργία εκπαιδευτηρίων που δεν ανήκουν στο Kράτος, τα σχετικά με την εποπτεία που ασκείται πάνω σ’ αυτά, καθώς και την υπηρεσιακή κατάσταση του διδακτικού προσωπικού τους. H σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται.»
Για να μπορέσει να συνεχίσει στην ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων χωρίς την αναθεώρηση του σχετικού άρθρου του Συντάγματος, η κυβέρνηση επικαλείται την τελολογική ερμηνεία του Συντάγματος, η οποία προκύπτει από σειρά αποφάσεων των ελληνικών Δικαστηρίων. Παράδειγμα τέτοιων αποφάσεων ήταν «η υπ΄αριθ. 2411/2012 απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ, η οποία έκρινε ως σύμφωνη με το Σύνταγμα την επιβολή διδάκτρων στα μεταπτυχιακά προγράμματα των δημοσίων πανεπιστημίων παρά την πρόβλεψη της παρ. 4 του άρθρου 16 για δωρεάν εκπαίδευση από τα δημόσια εκπαιδευτικά ιδρύματα όλων των βαθμίδων ή η υπ΄αριθ. 705/2010 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Πατρών, η οποία έκρινε ως σύμφωνη με το Σύνταγμα την επιβολή διδάκτρων σε προπτυχιακό επίπεδο από το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο». Εφόσον επιτράπηκαν τα παραπάνω, σύμφωνα πάντα με την κυβέρνηση, μπορεί και για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια να υπάρξει μια αντίστοιχη ανάγνωση του άρθρου 16 του Συντάγματος, «σύγχρονη και επίκαιρη», υπό το φως του ενωσιακού δικαίου. Εγγύηση της καλής λειτουργίας της απόφασης είναι η εποπτεία του κράτους κατά την εφαρμογή του νομοσχεδίου. Η ορθότητα δε της προτεινόμενης προσέγγισης προκύπτει από γνωμοδοτήσεις έγκριτων καθηγητών Συνταγματικού Δικαίου (ενδ. Σκουρής/Βενιζέλος, Αλιβιζάτος, Μανιτάκης, Σπυρόπουλος κ.ά.).
Το ζήτημα δεν είναι αν υπάρχουν νομικά παραθυράκια, αλλά κατά πόσον η όποια απόφαση είναι δίκαιη και ωφέλιμη. Πέραν αυτού όμως, δεν σημαίνει ότι οι προηγούμενες διαφοροποιημένες αναγνώσεις του συντάγματος και οι επικείμενες αποφάσεις ήταν ορθές, ούτε σημαίνει ότι οι επιπτώσεις για την εκπαίδευση και την κοινωνία δεν ήταν σημαντικές και δεν θα είναι στην περίπτωση μας το ίδιο ή και περισσότερο αρνητικές. Το βήμα που σχεδιάζει να κάνει η κυβέρνηση αυτή τη φορά είναι τεράστιο.
Υποβιβασμός Δημόσιας Ανώτατης Εκπαίδευσης και Εμπορευματοποίηση της Παιδείας:
Η παιδεία ΔΕΝ είναι εμπορεύσιμο αγαθό αλλά απαραβίαστο δικαίωμα του κάθε πολίτη. Η ιδιωτικοποίησή της υποβαθμίζει και συγκεκριμενοποιεί το επίπεδο σπουδών. Επί της ουσίας στα ιδιωτικά «ανώτατα» ιδρύματα εκπαίδευσης παραδίνονται στους σπουδαστές επί πληρωμής πτυχία τα οποία δεν θα ανταποκρίνονται στις γνώσεις των κατόχων τους, καταφέρνοντας να δημιουργήσει μόνο ανειδίκευτους εργάτες. Εφόσον πληρώνεις αναμένεις σε κάποια στιγμή την απόκτηση του πτυχίου σου. Έπειτα, οι ιδιοκτήτες των ιδιωτικών Πανεπιστημίων, ως έμποροι της παιδείας, έχουν ως στόχο το κέρδος αντί τη δημιουργία ολοκληρωμένων επιστημόνων, επομένως πρόκειται για επιχειρήσεις που μετατρέπουν τους νέους σε θύματα εκμετάλλευσης. Δημιουργείται μια σχέση συναλλαγών μεταξύ δέκτη και παρόχου της μόρφωσης.
Ταυτόχρονα το δημόσιο πανεπιστήμιο θα υποβιβαστεί λόγω της ανικανότητας και της διεφθαρμένης λειτουργίας των συστημάτων αξιολόγησης των πτυχίων. Τα πτυχία των ιδιωτικών θα εξισώνονται άδικα με αναγνωρισμένες και με κύρος σχολές όπως αυτές των δημοσίων πανεπιστημίων. Ακόμα, χάνεται ο ανταγωνισμός ανάμεσα στους υποψήφιους φοιτητές, αφού το ενδιαφέρον και η προσπάθειά τους για πρόσβαση στις ανώτατες σχολές θα μειωθεί. Θα υπάρχει πάντα η εναλλακτική του ιδιωτικού πανεπιστημίου που δεν απαιτεί υψηλές επιδόσεις στο σχολείο και στις προεισαγωγικές.
Φυσικά υπάρχουν και εξαιρέσεις πανεπιστημίων του εξωτερικού τα οποία παρέχουν πολύ υψηλά επίπεδα μόρφωσης, αλλά και εξαιρέσεις καταξιωμένων σπουδαστών απόφοιτων ιδιωτικών σχολών. Όμως, λαμβανομένου υπόψη την ελληνική νοοτροπία, τη διαχείριση της κυβέρνησης σε παρόμοια ζητήματα και την κατάσταση στην Κύπρο, σαν μια μικρογραφία του ελληνικού κράτους, η κατάσταση θα βρεθεί εκτός ελέγχου. Τα συμφέροντα των «δυνατών», η κομματοκρατία και η διαφθορά θα επηρεάζουν τις διαδικασίες αξιολόγησης και διαχείρισης των ιδρυμάτων, υπευθυνότητες τις οποίες θα έχει η επίσης αμφιβόλου ηθικής ελληνική κυβέρνηση σύμφωνα με το νομοσχέδιο.
Προάγγελος των προβλημάτων η πραγματικότητα στην Κύπρο:
Αντίστοιχη μεταρρύθμιση έγινε και στην Κύπρο το 2007, όταν τα ιδιωτικά κολλέγια μετατράπηκαν σε πανεπιστήμια και οι πιο πάνω ανησυχίες για τις πιθανές συνέπειες της εφαρμογής του νομοσχεδίου στην Ελλάδα έχουν πάρει ήδη σάρκα και οστά στο νησί μας. Φάνηκαν καταστροφικά για το επίπεδο της παιδείας, της εκπαίδευσης και των παρεχόμενων υπηρεσιών από τους αποφοίτους των ιδιωτικών. Τελικά προέκυψαν και προβλήματα πληρωμής των οφειλών, με αποτέλεσμα να πρέπει να εργάζονται ταυτόχρονα με τις σπουδές τους οι φοιτητές, να πρέπει να πάρουν δάνεια ή ακόμα και να μην καταφέρνουν ποτέ να πάρουν το πτυχίο τους. Ακόμα, φάνηκε ότι τα ιδιωτικά συνεργαζόμενα με εταιρείες, προσάρμοζαν τα προγράμματα σπουδών τους αναλόγως των αναγκών των εταιρειών. Την τακτική αυτή υιοθέτησαν και σε ορισμένα μαθήματα σχολών του δημοσίου στην Κύπρο όταν είδαν ότι ήταν αποτελεσματική και κερδοφόρα. Τέλος, η εν λόγω μεταρρύθμιση στηρίχθηκε τότε σθεναρά από την πολιτική σκηνή της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως ακριβώς συμβαίνει στην Ελλάδα σήμερα.
Αντιδράσεις φοιτητών και πανεπιστημιακών – Καταλήψεις:
Πιο πάνω αναφέρθηκαν οι στόχοι του νομοσχεδίου οι οποίοι καταρρίπτονται ένας-ένας από την πρώτη ανάγνωσή τους και πιο τεκμηριωμένα από την ανάλυση που έγινε στο άρθρο. Είναι ξεκάθαρο πως πρόκειται για υποκρισία το να συζητούμε για «μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα» πανεπιστήμια. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο αντιδρούν οι φοιτητές, οι πανεπιστημιακοί και άλλες ομάδες πολιτών με τόση επιμονή, ζητώντας να μην κατατεθεί το νομοσχέδιο για τα ιδιωτικά ΑΕΙ ώστε να μην υποβιβαστεί η παιδεία. Από τον Δεκέμβρη φοιτητικοί σύλλογοι ανά το πανελλήνιο αποφάσισαν να κινητοποιηθούν για τη διασφάλιση δημόσιων και δωρεάν σπουδών. Δήλωσαν από τότε ότι θα πραγματοποιούσαν κινητοποιήσεις, συλλαλητήρια και καταλήψεις.
Είναι δεκτό και θεμιτό, εάν εξαντληθούν όλες οι δημοκρατικές διαδικασίες διεκδίκησης των δικαιωμάτων των πολιτών, να λαμβάνονται πιο δραστικά μέτρα, τα οποία σαφώς αφορούν πορείες και καταλήψεις. Από την άλλη η οικειοποίηση της διαφωνίας και των αντιδράσεων από πλευράς της αριστεράς και των αναρχικών, δεν επιτρέπει τον συλλογικό αγώνα έναντι στο εγχείρημα. Όσοι δεν ακολουθούν πλήρως τις πολιτικές τους αντιλήψεις περί διεθνισμού, σοσιαλισμού, δήθεν ισότητας και οποιεσδήποτε άλλες ιδέες, απορρίπτονται. Πολύ περισσότερο εάν ασχολείται με τα εθνικά ή θρησκευτικά δρώμενα, κατακρίνεται και διώκεται βίαια. Η αυταρχικότητά τους εμφανίστηκε και σε περιπτώσεις διαφωνίας με συμφοιτητές τους σε γενικές συνελεύσεις των διαφόρων τμημάτων. Κατά τη συζήτηση και την ψηφοφορία, στις πλείστες περιπτώσεις, δεν ήταν αποδεκτή οποιαδήποτε αντίθετη άποψη. Όποιος διαφωνούσε ή ψήφιζε «κατά» στις καταλήψεις γινόταν στόχος και σε πολλές περιπτώσεις ή δεχόταν ξυλοδαρμό προκειμένου να σωπάσει. Τέλος, στις περιπτώσεις που είχε αποφασιστεί η πραγματοποίηση εξετάσεων υπήρξαν δια ροπάλων τραμπουκισμοί και φασαρίες.
Δεν μπορείς να διεκδικείς δικαιώματα και την ίδια στιγμή να εκφοβίζεις και να επιβάλλεις την άποψή σου στους υπολοίπους ετσιθελικά. Δεν είναι αυτό δημοκρατία και ελευθερία, αξίες τις οποίες επίσης οικειοποιούνται, σε μια προσπάθεια προστασίας της παιδείας, όπως στην προκειμένη, αποτελεί τραγελαφική ειρωνεία.
Αντιμετώπιση:
Απαιτείται λοιπόν, η διατήρηση των ιδιωτικών σχολών ως κολλέγια και η αναβάθμιση των σχολών στα δημόσια πανεπιστήμια, έτσι ώστε να καλυφθούν τα υπάρχοντα προβλήματα και ανάγκες τους. Προβάλλεται ως επιτακτική ανάγκη η επαρκής χρηματοδότηση για την πρόσληψη καταξιωμένου διδακτικού προσωπικού, για την κάλυψη των όποιων ελλείψεων σε σύγχρονες υποδομές και επιστημονικό εξοπλισμό. Επίσης, είναι απαραίτητη η στήριξη των σπουδών για ξένους φοιτητές στα δημόσια πανεπιστήμια από την ελληνική κυβέρνηση, έτσι ώστε να αναδειχθεί η Ελλάδα ακόμα περισσότερο σε ακαδημαϊκό κέντρο της ευρύτερης περιοχής, ενώ τα παρεμφερή οικονομικά οφέλη να καταλήγουν στα κρατικά ταμεία αντί στις τσέπες των ιδιωτών.
Ως Π.Ε.Ο.Φ Θεσσαλονίκης, εναντιωνόμαστε στην εφαρμογή του νομοσχεδίου εφόσον, όπως έγινε εξάλλου σαφές από την πιο πάνω ανάλυση, σε περίπτωση εφαρμογής του, θα δεχτούν πλήγματα η ανώτατη εκπαίδευση, η εξέλιξη των επιστημών και ευρύτερα η παιδεία των πολιτών της χώρας. Οι επιπτώσεις θα φανούν, στη συνέχεια, σε επίπεδο πολιτισμού και ποιότητας ζωής. Η ελληνική κοινωνία κινδυνεύει από μια τέτοια μεταρρύθμιση. Αρνούμαστε να δεχτούμε την εμπορευματοποίηση της παιδείας και απαιτούμε δημόσια και δωρεάν εκπαίδευση!
Γραφείο Τύπου
Π.Ε.Ο.Φ Θεσσαλονίκης
